Ақтөбе облысы

Байғанин ауданы

Сартоғай селолық округі

Ел тарихы –

жер тарихы

(Баршақұм ауылы тарихы)

Баршақұм орта мектебі

2013 – 2014 оқу жылы

Туған жерді  сүю-парыз,

       Сүю үшін күю-парыз.

Туған жер, тұрған   жер тарихын  білу-әр ұрпақтың басты міндеті.Баршақұм   ауылы Сағыз  өзенінің оң жағасында орналасқан, Ақтөбе облысы,Байғанин ауданы, Сартоғай селолық округіне қарасты елді мекен.Кеңес  үкіметі орнаған кезде №7 ауыл болып құрылды.1920-1925  жылдар аралығында ауыл Көптоғай ауылы деп аталды.Бұл кезде аудан  Табын ауданы  болып аталатын.Колхоздастыру кезеңінде құрылған аудандар:

Кейіннен Ұлы Отан соғысы жылдарында да Қарақоға ауылы деп аталды.Колхоздастырудыңаласапыранында кәмпескеге ұшырағандар көп болды.

№7 ауыл Қарақоғада  кәмпескеге ұшырағандар:

Бұл нәубетке шыдамаған Көптоғай халқы жаппай Қарақалпақ,Маңғыстау,Арал маңына қарай қоныс аударды.Бұл 1920-1928 жылдарда халық саны өте аз болған.Колхоз болып құрылған кезде аудан орталығы Жарқамыс селосы болған.1927 жылға дейін колхозда мешіт-медресе жұмыс жасап бала оқытқан.Балалар араб тілінде діни білім алса,орыс мұғалімі (аты-жөні белгісіз) латын тілін, жағрапия, арифметиканы оқытқан.Мешіт- медресесінің бірі Сағыз өзенінің бойында,екіншісі Кәдірберді бөгетінің маңында салынған.

Бұл мешіт-медресені ашқан-Кәдірберді ишан.Кәдірберді ахун-ағартушы, 19,20 ғасырлардағы қазақ оқығандарының бірі.Бұхарада оқып,діни  білім алған, «Шатырхат» дипломын алған.1890-1892 жылдары   ашылған бұл оқу орны бұрынғы Табын ауданында қызмет істеген бірқатар азаматтарға дәріс берген.Кеңес үкіметі орнаған соң Кәдірберді ахунның салдырған мешіттері жабылып, өзі «атеист» деген жаламен ұсталып, 1932 жылы адайдың 25 ахун –ишандарымен бірге атылған.Бұл медреседе  жақсы оқыған шәкірттердің бірі-Көлбай Шоқпар.

  Шоқпардан  екі бала қалған. Олар: Иван, Амангелді.Бұл кісілер құрметті  зейнеткерлер,ұрпақтарымен бүгінгі Баршақұм ауылында тұрып жатыр.

Сталиндік репрессия кезеңінде Табын ауданы (Байғанин) бойынша жазықсыз жазаға ұшырағандардың саны 80-нен астам,Оның ішінде «халық жауы»  аталған №7 ауылдан 23 адам ұсталған.

Табын ауданы бойынша репрессияға ұшырағандар саны -80

№7 Қарақоға ауылынан  23 адам ұсталған

Бұл азаматтардың бірде-бірі елге  оралмаған.

Ұлы Отан соғысы уақыт жағынан алыстаған сайын оның кескін-келбеті айқындала түсуде.Бақытты  болашақ үшін от кешкендерді еске түсірмейінше,қазіргі өміріміздің қадір-қасиетін терең түсіне алмаймыз. Біз ешкімді де ешқашанда ұмытпақ емеспіз.

Ұлы Отан соғысы №7 ауылдан 50-ден астам азамат аттанып,талайы елге оралмады.

Қарақоға ауылынан (Баршақұм) Ұлы Отан соғысына аттанған жауынгерлер:

22  азамат соғыстан аман-сау елге оралды.Соғыс жылдары колхоз мал шаруашылығымен айналысты,сиыр фермасы жұмыс жасады.Оған шөп дайындалды.Сағыз өзені бойында шығыр салу арқылы тары,бақшы егілді.17 азамат елге оралмай хабарсыз кетті.

1946жылдары Қарақоға бастауыш мектебі жұмыс жасаған. Онда Ғ.Есенов, Е.Жұмабаев, К.Есенқұлов, Ж.Есенқұлов, Т.Жұмабаев, Ш.Төралиндер мұғалімдік қызмет жасаған.

Ш. Төралин ұзақ жыл ұстаздық етіп, талай шәкірттерді оқытып шығарған.

Қарақоға ауылы болып келген 7-ауыл соғыстан кейін 1947 жылдан бастап, Баршақұм деп атала бастады.1965 жылы Алтай совхозы құрылып,Баршақұм совхоздың №2 фермасы болып қайта құрылды.Баршақұм ауылында Социалистік Еңбек Ері А.Айтқұлов тұрды.  Алғашқы ферма меңгерушісі қызметін Шырынов Әмит

(1965-1969)атқарса, 1969-1980 жылдарда Ешпағанбетов  Келдік,1980-1986  жылдарда Сыдықов Сыраж атқарды.

1960 жылы мәдениет  (клуб) үйі салынды.1960-1980 жылдары село кітапханашысы қызметінде Дәуленова Әнипа жұмыс істеді.1982 жылы ауылға ферма меңгерушісінің ұсынысымен теледидар мұнарасы орнатылып, тұрғындар теледидар көре бастады.

1986-1987 жылдары №2 фермада 25 мың қой,600 сиыр,төлін есептемегенде 150 түйе болды.

№2 ферманың мал бағу пункттері:

1.Ақорпа           4.Ұзынкөл           7.Егізқара               10.Бисек       13.Баспақ ферма

2.Төлеген          5.Көлдеу                8.Төсши                11.Шорман

3.Дәуіткөл       6.Шөлтөбе             9.Шұбарши            12.Шекара

Баршақұм өңірінен шыққан, соғыс, тыл, еңбек ардагерлері:

1.Соғыс ардагерлері:

1.Қыдырбергенов Абдолла – «Қызыл  жұлдыз» ордені

2.Ілиясов Қораз -    «Қызыл жұлдыз»  ордені

3.Жанаев Төлеп- «За поведы  над Германий»  медалі

4.Қуатбаев Жәшібай

5.Қыдыров  Меделбай

6.Еңсегенов Сәлмұхан

7.Қонысбаев Қыдырәлі

2.Тыл ардагерлері:

1.Бекітов Ағагүл

2.Жұмақұлов Виноград

3.Шолтаманова Жансауле

4.Қарашбаев Мұхамбет

5.Қонысбаева Ырзыхан

3. Еңбек ардагерлері:

1.Қырдабаев  Жанболат – «Құрмет белгісі»  ордені

2.Қосаев Баймұрат – «Құрмет белгісі»,  «Еңбектегі ерлігі үшін» медалі

3.Бекітов Тілеген- «Еңбектегі ерлігі үшін»

4.Самарбаев Мартбай –Қазақ КСР  Жоғарғы Кеңесінің грамотасы.

 «Еңбек  Қызыл  Ту»    ордені

5.Жумин  Дүйімбай  -  «Құрмет  белгісі»   ордені,

«Еңбектегі ерлігі үшін» медалі

1999 жылғы санақ бойынша Баршақұм ауылында 400 адам тұрды, мұнда қазір орта

мектеп, фельдшерлік пункт, кітапхана, клуб жұмыс істейді.Баршақұм селолық клубындаН.Ақшатаев,Ә.Дәуленова,Т.Амалбекова,Қ.Тәжібаев,О.Тәжібаев, М.Тәжібаев,Ж.Сыдықовалар қызмет жасады. Фельдшерлік дәрігерлік пунктте М.Қыдырова,Г.Дүйсенбаева,А.Шалабаева,Ж.Бақытова,А.Бақытова,Г.Дауылбаевалар қызмет атқарды.

Ауылда «Қожа», «АйнұрГүл», «Меңдіғұл», «Ұлан», «Нұрбақыт»  шаруа қожалықтары елдің әлеуметтік мұқтажына қызмет жасайды. Ауыл сыртында Қаратау би кесенесі орналасқан.

(XVIIIғ соңы -  XIX ғ.)  қазақ батыры, би Ожырайдың Жанбайынан шыққан. Сырым батырмен үзеңкілес, ақылды.

Дана адам болағн. Хиуа ханымен келіссөз жүргізген. Өз елінде Ожырайдың биі

болған, даулы мәселелерді шешуде әділеттілік пен біліктілік танытып, көп көңілінен шыққан, қара сөз шебері, майталмен ретінде аты алысқа кеткен. Оны әулиешілігі де мықты болған. Ертерек кезде ауырған малдарға дейін «қарасан, топалаң» ауруларына ұшыраған малдарды айдап, түнеткенкезде мал ауруынан жазылған. Осы күнге дейін жанына жәрдем тілеген адамдарға дейін, тіпті алыс жерлерден келіп, түнеме үйіне түнеп жүр.

Қаратау би басына (Сағыз өзенінің сол жағасы, Баршақұм ауылының тұсы) 1998жылы кесене тұрғызылды.